Rezervin ilk çeyrekte doların eksik olduğu yönünde iddia gündemi alevlendirecek.
Dolar/TL'nin yönünü yukarı döndüğü bugünlerde uzmanlardan TCMB ve kamu bankalarının piyasaya girdiğini ortaya çıktı.. Müdahale amaçlı döviz satışları açıklanmasa da ekonomist Haluk Bürümcekçi'nin hesaplamalarına göre ilk çeyrekte net uluslararası rezervlerin artışında 24.3 milyar dolarlık eksik var.
Resmi açıklama yapılmıyor
Dünya Gazetesi'nden Şebnem Turhan'ın haberine göre, Dolar/TL’de bu hafta itibariyle 4.5 aydır aşılamayan duvar 15 lira sınırı geçildi. En son Aralık 2021’de 18.3 lirayı aşan dolar/TL ardından devreye giren kur korumalı TL mevduat başta olmak üzere önlemlerle gerilemiş bu yıl ise 15 liranın altındaki seyrini sürdürmüştü. Ancak dış etkiler, yüksek enflasyon, artan döviz ihtiyacıyla kur yönünü yeniden yukarıya çevirmiş görünüyor. Yıl boyunca talebin yüksek olduğu günlerde kamu bankaları ve Merkez Bankası’nın döviz satışı ile dengeleme çabasında olduğunu piyasa uzmanları sık sık tekrarlıyor ancak artık ne kadarlık bir satış yapıldığına dair resmi bir açıklama ise yapılmıyor.
2019 Mart'ını anımsattı
Ekonomist Haluk Bürümcekçi tıpkı 2019 Mart ayında başlayan ve 128 milyar dolara kadar ulaşan rezerv erimesini takip ettiği gibi bu yıl yapılan değişimleri de verilerle ortaya koyuyor. Bürümcekçi’nin yaptığı hesaplamalara göre bu yılın ilk çeyreğinde yaklaşık 24 milyar dolar müdahale amaçlı satış yapıldı.
Bürümcekçi, rakamların son aylardaki döviz akımlarının önemli bir kısmı Merkez Bankası'na yönlendirilmesine rağmen bununla uyumlu bir toplam ve net rezerv birikimi sağlayamadığını yansıttığına işaret ederek rezervlerin sahiplik durumu açısından da bir iyileşme sağlanamadığını vurguladı.
Swap ve Hazine işlemleri
IMF tanımlı net uluslararası rezerv için hesaplama yapan Bürümcekçi, reeskont kredileri, kur korumalı mevduatta döviz dönüşümü ve ihracat gelirinin belli yüzdesinin alınması başta olmak üzere rezervlere döviz girişi sağlandığını belirterek çıkışların ise KİT’lere satış, swaplar, Hazine işlemleri olduğunu belirtti. İhracat bedellerinin 18 Nisan’a kadar yüzde 25’inin Merkez Bankası’na satış zorunluluğu vardı. 18 Nisan’dan itibaren ise hem hizmet ihracatçıları sisteme dahil edildi hem de oran yüzde 40’a yükseltildi.
İşte o hesap
Bürümcekçi’nin hesabına göre reeskont kredilerinden ilk çeyrekte 4.9 milyar dolarlık bir katkı sağlandı rezervlere. KKM’de dövizden dönüşten gelen miktar ise yaklaşık 28.6 milyar dolar seviyesinde. KİT’lere 12.8 milyar dolar döviz satılırken swaplardan 2.4 milyar dolar düşüş, Hazine işlemlerinden ise 1.2 milyar dolarlık azalma var. İhracat bedellerinin yüzde 25’i hariç tutulduğunda uluslararası net rezervlerin 17.1 milyar dolar ilk çeyrekte artması gerekiyordu. Ancak resmi verilere göre artış 7.8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Yani 9.3 milyar dolar daha az artış oldu. Buna Bürümcekçi yaklaşık olarak her ay 5 milyar dolar seviyesinde ihracat bedeli eklendiğinde artışın yaklaşık 32.1 milyar dolar olması gerektiğini yani bunun da 24.3 milyar dolarlık fark yarattığını vurguladı.
Hesap bize yaklaşık olarak 24.3 milyar dolarlık rezervin kamu bankaları eliyle veya Merkez Bankası tarafından döviz piyasalarına müdahale için kullanıldığını gösteriyor. Bürümcekçi bir çok verinin şeff af olarak açıklanmadığı için hesaplamalarda hata payı olabileceğine de işaret etti. Bürümcekçi, talebin fazla olduğu günlerde karşılamak için satışların yapıldığını dile getirerek bu yapılmasaydı dolar/ TL’deki seviyenin çok daha yüksek olacağını vurguladı.
Merkez Bankası rezervlerini neden bu kadar çok tartışıyoruz?
Bürümcekçi faiz, kur ve sermaye hareketlerini üç bacaklı düşünmek gerektiğini ve normalde hepsi serbest olsa faizi doğru belirleyerek kuru yönetmenin mümkün olduğunu kaydetti. Bürümcekçi “Ancak Türkiye’de faizi demirlemeye çalışıyorsunuz serbest değil. Siz ne olursa olsun faizi tutacağım diyorsanız diğer ikisiyle yani kur ve sermaye hareketleriyle oynamak zorundasınız. Sermaye kontrolü tam olarak gelmedi hiçbir zaman ama önce uluslararası swapları durdurdunuz, KKM de bence o tip bir şey sayılır. Çünkü TL’den dövize dönüşleri durduruyorsunuz ve kur riski olarak devam etse de kağıt üzerinde döviz mevduat değilmiş gibi gösteriyorsunuz. Böylece sermaye hareketlerinde çıkış görünmüyor. Kurları da müdahale ile tutabilirsiniz ve rezervlerin önemi de burada devreye giriyor. Merkez Bankası’nın ne kadar gücü var ne kadar satabilir rezervlerle ölçebiliriz. Rezervin müdahale gücünü göstermesi açısından önemi büyük." şeklinde değerlendirmede bulundu.
Rezerv negatif bölgede
Merkez Bankası’ndan 2019’da başlayan satışlarla birlikte rezervlerin de negatife dönmüş olduğunu söyleyen Ekonomist Haluk Bürümcekçi, şöyle devam etti: “Negatif dediğimizde kendisinin sahip olmadığı borçla alınmış dövizi kastediyoruz. Tabii ki eksi görünmüyor. Toplam rezervler altın ve döviz rezervlerinden oluşuyor. Toplam döviz rezervleri ise 69 milyar dolar görünürken bunun yaklaşık 11.2 milyar doları Hazine'nin döviz mevduatı. 67.2 milyar doları yabancı para zorunlu karşılık kapsamında bankalar tarafından tutulan kısım, son veride 63.7 milyar dolar olarak açıklanan bankalar ve Merkez Bankaları ile yapılan swap işlemlerinden oluşuyor. Dolayısı ile bankanın kendine ait döviz rezervinin olmadığı Hazine'nin döviz mevduatını düşmesek bile eksi 57.3 milyar dolar olduğunu ve altın rezervleri eklendiğinde bile TCMB sahipliğinin eksi 27.2 milyar dolar ile negatif bölgede kaldığını görüyoruz.”